Małopolska pomaga uchodźcom wojennym z Ukrainy

- W Małopolsce nie będzie takiej sytuacji, że jakiś uchodźca zostanie bez pomocy. Ponadto samorządy otrzymują maksymalne wsparcie merytoryczne na etapie wdrażania nowelizacji specustawy. Małopolska była, jest i będzie z Ukrainą. Sztafeta pomocy trwa nieustająco – mówi wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

- Uchodźcy przebywający w ośrodkach zakwaterowania systemowego do 120 dni od dnia pierwszego wjazdu na terytorium Polski mają zagwarantowaną możliwość korzystania z tej formy pomocy nieodpłatnie. Zakwaterowanie obejmuje również nieodpłatne wyżywienie. To swego rodzaju okres ochronny, w czasie którego mogą szukać na własną rękę pracy, mieszkania, uczyć się języka. To czas na zaaklimatyzowanie się, na nowy start – tłumaczy wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Częściowe współponoszenie kosztów zakwaterowania i wyżywienia
Po okresie 120 dni od pierwszego wjazdu do Polski od 1 marca 2023 r. wprowadzona jest częściowa odpłatność za możliwość korzystania z systemowego zakwaterowania i wyżywienia. Uchodźca zobowiązany jest pokryć 50% kosztów pomocy, nie więcej jednak niż 40 zł za dzień. Po okresie 180 dni (od 1 maja 2023 r.) będzie to 75%, ale nie więcej niż 60 zł za dzień.
 
- Nie zmienia się zatem to, że uchodźcom zapewnione jest bezpieczne schronienie i wyżywienie w ramach systemowej pomocy państwa. Po upływie 120 dni wprowadzona jest jedynie częściowa odpłatność – dodaje wojewoda Kmita.

W ramach nowych rozwiązań wprowadzono także zapis dotyczący uzależnienia możliwości korzystania ze zbiorowego zakwaterowania – w okresie dłuższym niż 120 dni od przybycia do Polski – od posiadania numeru PESEL.

Zwolnienie z odpłatności
Te osoby, które nie miały szansy się usamodzielnić ze względu na wiek, sytuację rodzinną, niepełnosprawność itp. – będą zwolnione z ponoszenia kosztów częściowej odpłatności.

- W kosztach związanych z zamieszkaniem i wyżywieniem nie będą partycypować m.in. osoby niepełnosprawne, osoby w wieku emerytalnym, kobiety w ciąży, a także opiekujące się dziećmi do pierwszego roku życia czy sprawujące opiekę nad minimum trójką dzieci. W szczególnych przypadkach będzie możliwe wyłączenie z ponoszenia kosztów ze względu na trudną sytuację życiową – mówi wojewoda Łukasz Kmita.

Przygotowania do wdrożenia nowelizacji specustawy
Do wdrożenia zmian specustawy przygotowywaliśmy się już od dłuższego czasu. Jeszcze w poniedziałek odbyła się wideokonferencja z samorządami, na której omawialiśmy konkretne sytuacje i odpowiadaliśmy na pytania. Wcześniej takich spotkań i wideokonferencji było z udziałem przedstawicieli Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego kilkanaście.

Wideokonferencje z samorządami odbyły się: 3, 13, 27 lutego 2023 r. Spotkania (z udziałem Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, Finansów i Budżetu oraz Prawnego i Nadzoru) z przedstawicielami uczelni: 15, 16, 21 lutego, a następnie robocze spotkania z przedstawicielami uczelni: 21, 22, 23, 24, 27 lutego.

Została też przygotowana specjalna ulotka informacyjna, która jest dystrybuowana do miejsc zakwaterowania uchodźców.

- Organizujemy nie tylko kolejne wideokonferencje, ale dyrektorzy i pracownicy są w stałym, roboczym kontakcie z przedstawicielami samorządów. Uchodźcy znajdujący się w trudnej sytuacji uniemożliwiającej im udział w kosztach pomocy dalej mogą liczyć na wsparcie, a zakres wymaganych potwierdzeń określonej sytuacji jest zminimalizowany tak, aby cały proces przebiegał sprawnie i płynnie – podkreśla wojewoda.

Zakwaterowanie systemowe w Małopolsce – aktualne dane
Baza zakwaterowania systemowego w Małopolsce jest stałym elementem szerokiego wachlarza pomocy skierowanej do uchodźców wojennych z Ukrainy. Jej funkcjonowanie jest finansowane ze środków budżetu państwa i Funduszu Pomocy. Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie przygotował ją z myślą o osobach, które po wyjeździe z Ukrainy nie znalazły zakwaterowania na własną rękę.

- W Małopolsce, dzięki dobrej współpracy z samorządami oraz uczelniami, utworzyliśmy bardzo rozbudowaną i równomiernie rozłożoną w całym województwie bazę miejsc w ramach zakwaterowania systemowego. Baza ta obejmowała ok. 1,1 tys. obiektów (we wszystkich powiatach). Były i są w niej głównie obiekty turystyczne (hotele, pensjonaty itp.), ale także akademiki, jak również obiekty specjalnie przygotowywane i przekształcane po to, aby mogli w nich znaleźć schronienie uchodźcy (np. remizy OSP). W szczytowym momencie liczba miejsc w tej bazie przekraczała znacznie nawet 31 tys., a miejsc zajętych przez uchodźców było prawie 24 tys. Obecnie baza ta obejmuje 25,5 tys. miejsc w 944 obiektach. Liczba osób korzystających z tej formy pomocy wynosi obecnie ok. 16 tys. Najwięcej osób w ramach tejże bazy znalazło schronienie w powiecie nowotarskim (ponad 2,3 tys.), nowosądeckim (ok. 1,9 tys.), Krakowie (ok. 1,6 tys.), co pokazuje, że ośrodki zakwaterowania zbiorowego są rozmieszczone równomiernie w województwie. W akademikach przebywa obecnie ponad 800 uchodźców – wylicza wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Ile osób będzie korzystało ze zwolnień z odpłatności za zakwaterowanie i wyżywienie
W przypadku  obywateli Ukrainy zakwaterowanych w akademikach uczelni wyższych, w związku z zawartymi umowami pomiędzy Wojewodą a uczelniami, do Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego dotychczas wpłynęły 353 wnioski obywateli Ukrainy o nieodpłatny pobyt, z czego 26 zostało wycofanych, 3 zaopiniowane negatywnie, 324 pozytywnie, pozostałe czekają na uzupełnienie.

Wszystkie wnioski przy współudziale przedstawicieli uczelni zostały rozpatrzone do 28 lutego 2023 r.

Do 5 marca uczelnie zobowiązane są przekazać listy osób przebywających w domach studenckich wraz z informacją o zwolnieniach z opłat wynikających z ustawy oraz wysokości partycypacji w kosztach. Po tym terminie znane będą informacje o liczbie osób zwolnionych ustawowo z opłat oraz wysokości udziału w kosztach.

Natomiast jeśli chodzi o polecenia wydane przez Wojewodę powiatom, miastom na prawach powiatu, trzem gminom i samorządowi województwa oraz  zawarte z tymi jednostkami samorządowymi porozumienia w sprawie zakwaterowania i wyżywienia obywateli Ukrainy – wnioski obywateli Ukrainy w sprawie zwolnienia z partycypacji w kosztach  w związku ze spełnieniem przesłanek ustawowych winny być przedkładane podmiotom, które świadczą usługi zakwaterowania.
 
Z kolei w stosunku do osób, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, uniemożliwiającej ich udział w kosztach pomocy,  zgodnie z ustawą, możliwość partycypacji w kosztach pomocy oceniają jednostki samorządu terytorialnego.
 
Pierwsze informacje o liczbie wniosków i decyzjach podjętych przez samorządy będą znane po 5 kwietnia 2023 r.  Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy  w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa,  podmioty realizujące usługi w zakresie zakwaterowania i całodziennego wyżywienia zbiorowego dla obywateli Ukrainy, są obowiązane za każdy miesiąc kalendarzowy w terminie do 5 dnia miesiąca przekazywać (w tym przypadku) jednostce samorządu terytorialnego informacje m.in. o korzystaniu  ze zwolnień z partycypacji.

Czasem konieczne są też przeprowadzki
Wielokrotnie w ubiegłym roku zdarzały się sytuacje wiążące się z koniecznością zaproponowania uchodźcom zakwaterowania w miejscu innym niż to, w którym przebywali (czasem nawet od momentu przybycia do Polski).

- Liczyliśmy się z takimi sytuacjami i dlatego też na każdym etapie zachowywaliśmy w ramach bazy zakwaterowania systemowego rezerwę – zaznacza wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Zdarzało się, że np. hotel czy pensjonat decydował o rezygnacji z funkcjonowania w ramach tej bazy choćby ze względu na ruch turystyczny czy wcześniejsze zobowiązania. Bardzo dużym wyzwaniem było zapewnienie zakwaterowania uchodźcom korzystającym z mieszkań na krakowskich Klinach, udostępnionych przez Fundację Polskiego Funduszu Rozwoju, gdy wraz z końcem września upłynął termin umowy użyczenia. Także w przypadku akademików zdarzały się już sytuacje, które wymagały przeniesienia uchodźców do innych miejsc.

- Każdorazowo i co do zasady te nowe miejsca zakwaterowania systemowego w analogicznym stopniu spełniały standardy miejsc zakwaterowania systemowego. Każdorazowo też uchodźcom zapewniane było wyżywienie na dotychczasowych zasadach – podkreśla wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Obecnie największym wyzwaniem związanym z bazą zakwaterowania systemowego jest dla nas konieczność zwolnienia miejsc w części akademików. Chodzi tu o dwa obiekty należące do CM UJ oraz AGH. Jeden z nich jest niezbędny dla działalności statutowej uczelni, drugi będzie wykorzystywany na potrzeby organizacji Igrzysk Europejskich i zapewnienia bazy noclegowej uczestnikom. Umowy na udostępnienie uchodźcom miejsc we wskazanych akademikach są zawarte pomiędzy Wojewodą Małopolskim a CM UJ – do końca marca, pomiędzy Wojewodą Małopolskim a AGH – do końca kwietnia. W obiekcie AGH przebywa obecnie 298 uchodźców, zaś w obiekcie CM UJ – 93.

- Jest to oczywiście sytuacja trudna. Nie zmienia to faktu, że każdy uchodźca otrzyma pomoc na obowiązujących zasadach, określonych w specustawie – podkreśla wojewoda Kmita.

Nie jest jednak możliwe korzystanie z miejsc w akademikach, gdyż już znacząco wcześniej zostały one przewidziane jako niezbędne do działalności statutowej uczelni lub jako baza noclegowa Igrzysk Europejskich. Przeprowadzka jest zatem koniecznością.

Proces ten jest wdrażany przez MUW w Krakowie we współpracy z władzami uczelni oraz jednostkami  samorządu terytorialnego. Ze względu na dobro uchodźców działania przygotowawcze podjęliśmy znacząco wcześniej. W Wydziale Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego MUW w ciągu ostatnich tygodni odbyły się spotkania z przedstawicielami uczelni. W przypadku CM UJ odbyły się też spotkania z samymi uchodźcami.

- Jak w każdej tego typu sytuacji, w której zachodzi konieczność relokacji uchodźców, poleciłem zapewnić wszystkim potrzebującym uchodźcom odpowiednie warunki zakwaterowania w nowej lokalizacji, a także wyżywienia oraz komfort psychiczny związany z podjętą pracą, dostępem dzieci do żłobków, przedszkoli, szkół, opieki medycznej itd. – mówi wojewoda.

Ze względu na zmianę zapisów specustawy (wprowadzenie częściowej odpłatności za korzystanie z bazy zakwaterowania systemowego) część uchodźców podejmuje decyzję o opuszczeniu obiektów we własnym zakresie. Z pozostałymi rodzinami prowadzone są indywidualne rozmowy. Części osób nie zależy na lokalizacji miejsca zakwaterowania w Krakowie – w ich przypadku przedstawiamy miejsca w powiatach przylegających oraz na terenie całego województwa. Oferujemy przy tym pomoc logistyczną oraz wsparcie psychologiczne

- Wszyscy otrzymają niezbędną pomoc. We współpracy z uczelniami i władzami samorządowymi dokładamy wszelkich starań, aby spokojnie przeprowadzić uchodźców przez proces koniecznej w tym przypadku przeprowadzki. Każde nowe miejsce, które jest im proponowane, umożliwia bezpieczne zamieszkanie oraz zapewnienie dzieciom żłobka czy szkoły. Co do zasady proponujemy alternatywne lokalizacje na terenie Krakowa i powiatu krakowskiego – tak, aby przeprowadzka przebiegła w jak najszerszym stopniu sprawnie i płynnie. Dla przykładu, jedna z osób oczekuje na operację – będzie miała zapewnione miejsce w Krakowie i wszelkie wsparcie. Podobnie odnosimy się do takich okoliczności jak dziecko chodzące do szkoły i zdające maturę czy dzieci zapisane do przedszkola. Uwzględniając takie potrzeby – we współpracy z uczelniami i samorządem – zapewniamy relokacje do innych akademików lub do krakowskich hoteli, w których są dostępne miejsca. Pod tym kątem współpracujemy z miastem Kraków, aby jeden z krakowskich hoteli został wykorzystany właśnie jako nowe schronienie dla uchodźców, którzy muszą się wyprowadzić z akademików – tłumaczy wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Szeroki zakres pomocy
Kwota, którą Urząd Wojewódzki przekazuje poszczególnym podmiotom udostępniającym miejsca w ramach bazy zakwaterowania systemowego, to od 1 marca 80 zł w hotelach, motelach, pensjonatach; 65 zł w obiektach będących w zasobie gminy/powiatu i 40 zł w obiektach takich jak należące do OSP, parafii.

Dotychczas – uwzględniając rok 2022 oraz początek roku 2023 – uczelniom udostępniającym akademiki przekazaliśmy łączną kwotę prawie 27 mln zł.

Całościowe środki przekazane w Małopolsce z budżetu państwa i Funduszu Pomocy na zakwaterowanie systemowe to blisko 420 mln zł (w roku 2023 – ponad 67 mln zł).

Łączna wysokość środków przekazanych przez Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie ramach działań pomocowych to blisko 790 mln zł.

W tej kwocie środki na tzw. „40 zł” dla osób, które przyjęły pod swój dach uchodźców, to w ubiegłym roku ok. 246 mln zł, w tym roku to kwota ok. 13 mln zł. W ramach tej formy pomocy zapewniono zakwaterowanie i wyżywienie 94 257 obywatelom Ukrainy. Świadczenie wypłacono 22 414  osobom fizycznym i 772 podmiotom innym niż osoby fizyczne.

Na nadawanie numerów PESEL, w tym wykonanie zdjęcia do wniosku, przekazaliśmy samorządom łącznie ok. 4,8 mln zł. W Małopolsce dotychczas nadano uchodźcom 148 423 numery PESEL (w tym w Krakowie – 47805, w Krynicy-Zdroju – 2949, w Skawinie – 2696).

- Cały czas szeroko współpracujemy z organizacjami pozarządowymi. Wśród realizowanych projektów są np. zajęcia z języka polskiego i ukraińskiego, konsultacje prawne i psychologiczne. Na Dworcu PKP w Krakowie Głównym cały czas działa punkt pomocy uchodźcom prowadzony przez harcerzy – podsumowuje wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

Małopolski Urząd Wojewódzki zawarł w 2022 roku 29 umów na realizację zadania publicznego z 20 organizacjami pozarządowymi, na łączną kwotę  5 853 356,20 zł. W roku 2023 podpisaliśmy 2 umowy o realizację zadania publicznego z 1 organizacją pozarządową, na łączną kwotę 1 274 090,00 zł. Łącznie zatem w ramach współpracy z 20 NGO przekazaliśmy ponad 7,1 mln zł.

źródło: Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie