Pochód Lajkonika już 2 czerwca

Warto też przypomnieć, że prawdziwego Lajkonika można zobaczyć tylko raz w roku, właśnie w oktawę Bożego Ciała. I tylko wtedy uderzenie jego buławy na prawdę przynosi szczęście.

Zgodnie z powszechnie znaną legendą początki tradycji Lajkonika związane są z ocaleniem Krakowa przed najazdem tatarskim, czego mieli dokonać dzielni flisacy wiślani z okolic Zwierzyńca, zwani włóczkami Zachowane źródła historyczne pozwalają natomiast stwierdzić, że harce Lajkonika w asyście jego orszaku odbywały się z pewnością przynajmniej od około połowy XVIII wieku. Od tego okresu, pomimo ogromnych przemian politycznych, społecznych i cywilizacyjnych pochód Lajkonika, zwanego też Konikiem zwierzynieckim, odbywał się niemal każdego roku w tym samym terminie (okres oktawy święta Bożego Ciała) i przebiegał tą samą trasą, biegnącą ze Zwierzyńca do obszaru Starego Miasta Krakowa. W opisanym okresie zdarzały się kilkuletnie przerwy w odbywaniu pochodu (m.in. w latach drugiej wojny światowej i bezpośrednio po jej zakończeniu), lecz nigdy nie doszło do przerwania przekazu międzypokoleniowego pomiędzy kolejnymi generacjami, które dbały o przetrwania tej tradycji. Korzenie tradycji Pochodu Lajkonika związane są podkrakowskimi gminami Zwierzyniec i Półwsie Zwierzynieckie oraz klasztorem Sióstr Norbertanek. Do końca XVIII wieku, czyli do chwili utraty niepodległości, Konik zwierzyniecki był jednocześnie obrzędem związanym z lokalną społecznością przedmieść, ale również z konkretną grupą zawodową, czyli krakowskimi włóczkami. Po upadku organizacji zawodowej włóczków obrzęd przetrwał dzięki osobistemu zaangażowaniu jej byłych członków. Była to rodzina Micińskich, która zajmowała się aranżacją Lajkonika do 1972 roku. Po Micińskich odpowiedzialność za obrzęd wzięły na siebie krakowskie rodziny Mazurów, Marcinkowskich i Glonków, których kolejne pokolenia wcielają się w postacie z orszaku. Od 1947 roku wspomaga ich w tej godnej podziwu misji Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, w którego gestii pozostają sprawy organizacyjne m.in. przygotowanie barwnych strojów dla orszaku.

Człowiekiem, który w wyjątkowy sposób oddał się tej tradycji jest Pan Zbigniew Glonek. Wciela się on w postać Lajkonika już od 1988 roku, czyli w tym roku po raz 29. Trzeba jeszcze dodać 17 lat, gdy Pan Zbigniew chodził „przy koniku” jako włóczek. Daje to piękny wynik 46 lat w związku z obrzędem Lajkonika.

W tym roku obok harców samego Lajkonika warto również zwrócić uwagę na włóczków z jego świty. O godzinie 13.30 na dziedzińcu klasztoru Sióstr Norbertanek oraz o 18.30 na Rynku Głównym w tanecznej formie odtworzą oni legendarną bitwę krakowskich flisaków z Tatarami. Swoją rolę w tym tanecznym starciu odegrają również dzieci z krakowskich szkół i przedszkoli. Nowa oprawa widowiska powstaje dzięki wspólnym wysiłkom Muzeum Historycznego Miasta Krakowa i Baletu Dworskiego Cracovia Danza. W czasie obserwowania bitwy warto przyjrzeć się także tym członkom orszaku, którzy przebrani są za Tatarów. Pojawią się oni w nowych strojach, których wygląd nawiązywać będzie do orientalnego ubioru oraz do opancerzenia i uzbrojenia wojowników mongolskich, jacy pojawili się pod Krakowem w XIII wieku.

Przybycie Lajkonika na Rynek Główny poprzedzi widowisko Lajkoniku laj, laj, laj przygotowujące publiczność do powitania Lajkonika. Zespoły Krakowiacy, Mali Krakowiacy, Bł. Matki Zofii Czeskiej Sióstr Prezentek przedstawią pełen żywiołowości program nawiązujący do bogatego krakowskiego folkloru. Jego zwieńczenie będzie spektakl spektakl Od Acana do Waćpana – w szlacheckim stylu w wykonaniu Baletu Dworskiego Cracovia Danza. Dla zgromadzonej publiczności wielką atrakcją może okazać się wspólna nauka piosenki Lajkoniku laj, laj, laj oraz tańca krakowiaka, a następnie wspólne ich wykonanie razem z samym Lajkonikiem.

W przerwach między kolejnymi występami będzie możliwość zobaczenia wystawy plenerowej poświęconej historii i współczesności pochodu Lajkonika. Na muzealnym stoisku będzie z kolei możliwość zakupienia wydawnictw, pamiątek i gadżetów dotyczących głównego bohatera uroczystości – Lajkonika.

Międzynarodowa konferencja naukowa pt.: Niematerialne Dziedzictwo Miasta. Muzealizacja, ochrona, edukacja. 31.05.–01.06. 2016. Pałac Krzysztofory (Sala Miedziana) Kraków, Rynek Główny 35. Wstęp wolny

W myśl Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w 2007 roku nastąpiła zmiana w definicji muzeum wprowadzona przez ICOM UNESCO. Głosi ona, że jednym z zadań tej instytucji jest gromadzenie i ochrona dóbr dziedzictwa kulturowego o charakterze niematerialnym. Z tej okazji w dniach 31 maja i 1 czerwca odbędzie się w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa międzynarodowa konferencja naukowa pt. Niematerialne Dziedzictwo Miasta. Muzealizacja, ochrona, edukacja. Jest to pierwsza w Polsce konferencja poruszająca taką tematykę. Do udziału zostali zaproszeni muzealnicy, muzeolodzy i interpretatorzy dziedzictwa z Polski i z zagranicy: ze Słowenii, Chorwacji, Ukrainy, Białorusi, Szwajcarii, Rosji, Belgii. Wystąpienia zostały podzielone na siedem sesji tematycznych odnoszących się do identyfikacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego, jego dokumentacji, inwentaryzacji, ochrony i gromadzenia w muzeach. Wstęp wolny.

Bliższe informacje: http://www.mhk.pl/tematyka-konfrenecji

---
Scenariusz wydarzenia „Pochód Lajkonika 2016”

Pochód Lajkonika 2016, 2 czerwca 2016, g. 8.30-22.00 - program szczegółowy

8:30 Zbiórka uczestników Pochodu w oddziale MHK - Celest, ul. Lubicz 16. Uczestnicy przebierają się w stroje członków orszaku Lajkonika i powierzone zostają im rekwizyty przynależne do każdego stroju. Tatarzy i włóczkowie otrzymują również grzechotki, tamburyna, klekotki, piszczałki itp. Zabierane są na trasę przemarszu kije do szermierki.
10:30 Przejazd uczestników wynajętym autobusem do siedziby Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji przy ul. Senatorskiej 1.

TRASA POCHODU LAJKONIKA
12:15 Po odegraniu hejnału mariackiego orszak wyruszy sprzed siedziby Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji przy ul. Senatorskiej 1 w kierunku ulicy Kościuszki, przejdzie mostem na Rudawie, wkroczy na dziedziniec klasztoru sióstr norbertanek. Na odcinku pomiędzy Placem na Stawach, a Klasztorem Norbertanek do orszaku przyłączają się grupy dziecięce. Grupy dziecięce, uczniowie szkół i przedszkoli są pod stałą opieką wychowawców i opiekunów. Dzieci będą przebrane w stroje Tatarów i włóczków. Razem z „dorosłym” orszakiem dzieci przemaszerują na dziedziniec klasztoru Norbertanek. Orszak powoli przemieszcza się ulicą Senatorską, gdy Lajkonika zbiera „haracz” od miejscowych kupców. Już na tym odcinku dochodzi do pierwszych drobnych utarczek między Tatarami a włóczkami. Ukazane są one za pomocą walki na kije według wzorów z choreografii o nazwie „Les Bouffons”. W czasie, gdy orszak oczekuje na Lajkonika i sam nie wykonuje tańców, jego członkowie „robią hałas” za pomocą tamburynów, grzechotek, piszczałek, klekotek, werbli itp.

Widowisku towarzyszy herold (Dariusz Cywka) stojący na specjalnym wozie (o wymiarach dł. 1,5 m, szer. 2 m). Jest to postać ubrana w dawny strój. Wyjaśnia on widzom, czego są właśnie świadkami. Będą to też krótkie nawiązania do tradycji i legendy Lajkonika. Spełnia on również rolę animatora, który zaprasza dzieci do aktywnego udziału w pochodzie.

13:00–13:45 Harce na dziedzińcu klasztoru. Orszak „dorosły” i „dziecięcy” wchodzą na dziedziniec klasztoru. Dzieci, Tatarzy i włóczkowie formują koło, w którego wnętrzu stoi Lajkonik z chorążym. Ma miejsce pierwszy tradycyjny taniec Lajkonika z chorągwią. W jego trakcie włóczkowie i Tatarzy nie stoją biernie w miejscu, ale nieustannie poruszają się po okręgu, uderzają drzewcami buńczuków i chorągiewek o ziemię. Na dziedzińcu szkoły i przedszkola prezentują swoje stroje, na grupy będzię czekał koordynator, który poinstruuje dzieci co dalej robić. Po wystąpieniu dzieci odbędzie się widowisko z udziałem orszaku. Inscenizacja starcia i bitwy pomiędzy Tatarami a Włóczkami. Całość rozpoczyna rytmicznie wykonanie prezentacji i natarcia obu grup do muzyki i kroków „Branle’a de la Guerre”, po czym następuje walka wręcz, szermierka na kije, czyli taniec wojenny „Les Bouffons” w formacjach czwórkowych. Tatarom rozkazy wydaje Lajkonik jako wódz i chan. Bitwę ostatecznie rozstrzygają dzieci, które obrzucają lajkonika i Tatarów piłeczkami. Tatarzy uciekając chowają się klasztoru.

13:45–15:30 Lajkonik, wraz z orszakiem „dorosłych” (bez planowanego udziału dzieci) przemaszeruje ulicą Kościuszki, zaglądając do sklepów i innych lokali. Grupa przemieszcza się ulicą Kościuszki. W momentach, gdy nie są grane lajkonikowi melodie, członkowie orszaku „robią hałas” posiadanymi instrumentami. Orszak dociera do Skweru Konika Zwierzynieckiego, gdzie oczekują grupy dziecięce wraz z opiekunami, które zaprezentują tańce ludowe wokół pomnika Konika Zwierzynieckiego (tereny zielone) pod opieką herolda i koordynatora. Po wystąpieniu Lajkonik wraz z pochodem uda się na odpoczynek do karczmy Smil’y - podobnie, jak w innych lokalizacjach, gdzie orszak odpoczywa, mniejsza grupa z orszaku wychodzi do publiczności i gra na instrumentach perkusyjnych.

15:30-15:40 Orszak przekroczy skrzyżowanie ulic Kościuszki i Zwierzynieckiej z aleją Krasińskiego i uda się w kierunku Baru „Lajkonik”. Na czas przejścia przez skrzyżowanie zostaje wstrzymany ruch tramwajów i samochodów (bez planowanego udziału dzieci).

15:40-16:15 Odpoczynek orszaku w Barze „Lajkonik”. W tym czasie na pobliskim skwerze (róg ul. Zwierzynieckiej i Powiśle) herold opowiada zgromadzonym o tradycji i legendzie Lajkonika. W czasie wyjścia Lajkonika z lokalu włóczkowie tworzą dla niego szpaler z użyciem chorągwi i buńczuków.

16:15-17:15 Orszak przemaszeruje ulicą Zwierzyniecką w kierunku ulicy Franciszkańskiej. Ruch samochodowy jest wstrzymany. Lajkonik odwiedza lokale, których właściciele zostali wcześniej powiadomieni o jego wizycie (bez planowanego udziału dzieci).

17:15-17:30 Pod Filharmonią włóczkowie i Tatarzy utworzą krąg, w którym przy dźwiękach starodawnych melodii Lajkonik wykona taniec ze sztandarem. Podobnie jak wcześniej na dziedzińcu klasztoru norbertanek, pod Filharmonią również włóczkowie tańczą w kręgu i powtarzają niektóre z elementów choreograficznych ze wcześniejszych etapów pochodu (np. szermierka kijami). Lajkonik kłania się widzom i uroczyście uderza widzów buławą w ramię. Pod filharmonią wstrzymywany zostaje ruch tramwajowy i samochodowy (bez planowanego udziału dzieci).

17:30-17:45 Wizyta Lajkonika w Pałacu Biskupim. Składanie kwiatów przy pomniku Jana Pawła II. Pokłon Lajkonika z chorągwią. W czasie wyjścia Lajkonika z Pałacu włóczkowie tworzą dla niego szpaler z użyciem chorągwi i buńczuków.

17:50-18:15 Odpoczynek orszaku przy pl. Wszystkich Świętych w restauracji „Polakowski”. W czasie odpoczynku przed lokalem obecni są wydelegowani członkowie orszaku. Grają na werblach, prezentują zgromadzonym widzom swoje stroje i uzbrojenie.

UDZIAŁ GRUP DZIECIĘCYCH – SZKÓŁ I PRZEDSZKOLI W POCHODZIE LAJKONIKA
Miejsca, w które Muzeum Historyczne Miasta Krakowa zaprasza dzieci do udziału:
Trasa między Placem na Stawach a Klasztorem Norbertanek;
Klasztor Sióstr Norbertanek – dziedziniec;
Skwer Konika Zwierzynieckiego – tereny zielone;
Grupy dziecięce są zapraszane do udziału w wydarzeniu – w miejscach, które w opinii Organizatora są najbezpieczniejsze, są to tereny wyłączone z ruchu samochodowego i tramwajowego.
Pracownicy Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, przekażą opiekunom grup dziecięcych informację dotyczące zasad uczestnictwa oraz bezpieczeństwa podczas trwania imprezy.
Opiekunowie grup zobowiązani są do pilnowania swoich podopiecznych i dostosowania się do zasad ustalonych przez Organizatora.


WYDARZENIE NA RYNKU GŁOWNYM – SCENA
16:00-19:00 W tym czasie na scenie i płycie Rynku Głównego ma miejsce widowisko „Lajkoniku laj, laj, laj” przygotowujące publiczność do powitania Lajkonika.

Występy artystyczne oraz proponowane działania i wydarzenia odbywające się na scenie Rynku Głównego nawiązują do tradycyjnego momentu oczekiwania na zwycięski pochód Lajkonika oraz bohaterskich włóczników wyczekiwanych przez mieszkańców miasta. Na scenie mają miejsce prezentacje taneczne różnych warstw i stanów mieszkańców Krakowa oraz spektakle nawiązujące do legendy Lajkonika. Pomiędzy występami artystycznymi pracownicy Muzeum Historycznego opowiadają o historii, stroju, legendzie Lajkonika. Na scenie odbywa się również rozstrzygnięcie konkursu dla dzieci na najpiękniej ubraną grupę. Przed przybyciem pochodu Lajkonika prowadzący animują zebraną wokół sceny publiczność przeprowadzając naukę krakowiaka i śpiewania piosenki „Lajkoniku laj, laj, laj”, które to elementy zaistnieją w trakcie pojawienia się Lajkonika na Rynku Głównym.

16:00 POWITANIE, ZAPOWIEDŹ WYDARZENIA (konferansjer Łukasz Żurek)
16:10 „JACY TACY KRAKOWIACY” (Zespół Pieśni i Tańca „Krakowiacy”)
16:30 POROZMAWIAJMY O LAJKONIKU (konferansjer Łukasz Żurek i dr Anna Szałapak – legenda o Lajkoniku, anegdoty z czasów, gdy Pani Anna Szałapak zajmowała się organizacją pochodu)
16:40 „KRAKOWIACZEK CI JA” (Zespół Pieśni i Tańca „Mali Krakowiacy”)
17:00 ŁĄCZYMY SIĘ Z ORSZAKIEM LAJKONIKA (konferansjer Łukasz Żurek)
OPOWIEŚĆ O STROJU LAJKONIKA (konferansjer Łukasz Żurek i Elżbieta Lang z MHK)
17:15 „NA KRAKOWSKIM RYNKU” (Zespół Bł. Matki Zofii Czeskiej Sióstr Prezentek)
17:45 NAJPIĘKNIEJSZY DZIECIĘCY ORSZAK LAJKONIKA (rozstrzygnięcie konkursu dziecięcego: konferansjer Łukasz Żurek i przedstawiciele grup dziecięcych)
POCHÓD LAJKONIKA JAKO NIEMATERIALNE DZIEDZICTWO MIASTA (konferansjer Łukasz Żurek i dr Magdalena Kwiecińska z MHK)
18:00 „OD ACANA DO WAĆPANA – W SZLACHECKIM STYLU” (Balet Cracovia Danza)
18:30 TANECZNA BITWA WŁÓCZKÓW Z TATARAMI

18.15–18.30 Przemarsz orszaku Lajkonika ulicami Franciszkańską i Grodzką do Rynku Głównego
19.00-19.30 Główna uroczystość na Rynku Głównym przed Wieżą Ratuszową – Prezydent Miasta Krakowa Jacek Majchrowski wręczy Lajkonikowi należny mu haracz, razem wzniosą toast za pomyślność miasta. Lajkonik wykonuje trzeci taniec z chorągwią. W jego trakcie włóczkowie uderzają buńczukami o scenę. Następnie ma miejsce wielki wspólny taniec krakowiaka z udziałem publiczności i orszaku Lajkonika.
19.30–20.30 Lajkonik z orszakiem odpocznie w restauracji „Wierzynek”.
20.30–21.00 Przemarsz orszaku Lajkonika wokół Rynku Głównego.
21.00–21.45 Kolacja w restauracji „Hawełka”
22.00 Powrót uczestników wynajętym autobusem do oddziału MHK - Celest, ul. Lubicz 16. Zdanie strojów i rekwizytów używanych przez uczestników w czasie Pochodu.


















Aneks
„Branle de la Guerre”
Pierwszym tańcem prezentowanym podczas naszego widowiska jest BRANLE DE LA GUERRE, którego choreografia oparta jest na oryginalnym zapisie tego tańca w traktacie Toinot Arbeau. Jest to forma należąca do Branli parzystych, tzw. pantomimicznych, imitujących jakąś konkretną akcję, w tym wypadku wojnę lub bitwę. Branle wojenny (de la Guerre) opary jest na prostej strukturze kroków do boku w lewo i w prawo oraz na frazie rytmicznych wystuków imitujących odgłosy wojny lub marsz żołnierski. W traktacie „Orchesographie” z 1589 r. odnajdujemy zapis kroków tego tańca, a także zapis ówczesnej partytury muzycznej, co pozwala nam na odtworzenie i użycie tego tańca do naszej inscenizacji.

„Les Bouffons”
Proponowany układ taneczny oparty jest na bazie autentycznej choreografii o nazwie „Les Bouffons” zapisanej w traktacie francuskiego mistrza tańca Thoinot Arbeau. Traktat „Orchesography” wydany w 1589r. w Langres napisany jest w formie dialogu pomiędzy mistrzem tańca Wilhelmem, kanonikiem katedry w Langres i jego uczniem Capriolem, który w ten sposób zgłębia tajniki wiedzy tanecznej.
„Les Bouffons” jest to taniec wojenny wykonywany w trakcie festiwalu poświęconemu bogowi Marsowi, tańczony z krótkimi mieczami lub pałkami. Opisane figury taneczne imitują figury walczących wręcz z precyzyjnie określonymi pchnięciami i gestami wykonanymi konkretną bronią. Oprócz opisu figur i kroków w traktacie zapisana jest również partytura muzyczna odpowiadająca układowi tanecznemu.
„Les Bouffons” wpisuje się w bardzo modny wówczas nurt tańców inspirowanych tematem wojennym, które były tańczone i prezentowane na dworach całej ówczesnej Europy. Również w Polsce styl tańca francuskiego zaistniał wraz z przybyciem na Wawel Henryka III Walezego. W spektaklach i widowiskach okresu Średniowiecza i Renesansu prezentowano choreografie „Les Bouffons” i „Les Moresques” jako tańców wykonywanych przez Maurów, ludy egzotyczne, arabskie. Często tańczone były w maskach lub z pomalowanymi na czarno twarzami i z dzwoneczkami przypiętymi do kostek, w fantazyjnych strojach.

źródło: materiał prasowy